Үзбәкстан татарлары

Русия Президенты Владимир Путин Үзбәкстан Республикасы Президенты Шәүкәт Мирзиевка милли бәйрәм – Бәйсезлек көне уңаеннан котлау телеграммасы юллады. Русия дәүләте башлыгы котлавында Үзбәкстанның икътисади һәм социаль өлкәләрдә ирешкән уңышларын билгеләп үтте, республиканың дөнья аренасында лаеклы абруй казануын, халыкара көн тәртибендәге актуаль мәсьәләләрне хәл итүдә мөһим роль уйнавын билгеләп үтте.

2002 елгы халык саны алулар нәтиҗәләренә караганда, Үзбәкстанда

324 мең татар яши. 1989 елда Үзбәкстанда татарлар саны 467 меңгә җиткән иде. Үзгәртеп корулар башлангач, аларның бер өлеше Башкортстан һәм Татарстанга кайтты.

Идел буе татарларының Үзбәкстанга XVI гасыр уртасыннан – 1552 елда һәм 1556 елда Әстерхан ханлыгы таркалганнан соң күпләп күченүе билгеле. Идел буе татарлары даими рәвештә XVIII гасыр ахырында Үзбәкстан территориясендә яши башлый. Мәсәлән, иң зур татар җәмгыяте – аул Ногай-Курган, XVIII–XIX гасырлар чигендә Ташкент якларында барлыкка килгән, хәзер ул Сергей районында урнашкан. Биредә 200 елдан артык татарлар һәм үзбәкләр яши, өстәвенә, татарлар туган телләрен, гореф-гадәтләрен, тарихи ватан белән актив элемтәдә торалар.

1870нче елларда Ташкентта Бешагач капкасы янында Татар бистәсе барлыкка килә. XIX гасырның икенче яртысында Ташкентта татар мәчетләре, мәдрәсәләре һәм мәчетләре эшли. Ташкентның Европа кварталында Татар Җәмигъ мәчете төзелә, азак 1929 елда җимерелә.

1921-1922 еллардагы ачлык, 1950-1980 елларда яңа сәнәгать объектларын төзү елларында да Үзбәкстанга татарлар күпләп күченүе күзәтелә.

Үзбәкстандагы күренекле татарлар арасында Үзбәкстанның халык артисты Зәйнәб Садриева, сынчы, архитектура докторы Митхәт Булатов, актер Тәлгать Нигъмәтуллин, сәнгать белеме докторы, профессор Рафаэль Такташ, Үзбәкстанның халык шагыйре Әскад Мөхтәр, академик Шәүкәт Уразаев, балерина Галия Измайлова, Үзбәкстанның халык язучысы Зиннәт Фәтхуллин һәм башкалар бар.

Фото: realnoevremya.ru/articles