Гөлнур АЙЗАТ. «Китмә!» Хикәя (Ахыры)

Миләүшә култык таякларына кагылып куйды, әллә чакырып керергәме икән? Ире мәчеттән китеп бармагандыр бит инде. Хатын йомыркаларын әле бер якка, әле икенче якка күчергән ана каз төсле, кыбырсып утыра башлады. Моңа кодагый да игътибар итте. Миләүшәгә сораулы караш ташлады. Бу карашта: «Әллә кода мәҗлесне ташлап киттеме?» – дигән сүзләр ярылып ята иде. Юк, китмәгән икән – ишек ачылды. Анда чырае ап-ак Чыңгыз күренде. Миләүшә ире белән нидер булуын шунда ук абайлады, әмма сүз кушарга уңайсызланды. Теләсә, үзе әйтер, дип сабыр итәргә булды. Никах мәҗлесе тәмам булды. Хәерләр өләшенде. Кунаклар әлеге олы вакыйганы дәвам итәр өчен кыз йортына барырга җыена башладылар.

Чыңгыз, Миләүшәне машинага утырткач та, хатынына карап:

– Мин кодагыйларга бара алмам, – дип куйды.

– Чыңгыз, ни булды, әйт, газаплама! Күрәм бит мин, синең белән нидер булды?

Ир хатынына карады. Чыңгызның күзләреннән яшь атылып чыкты. Миләүшә бик сирәк елый торган ирен тетрәндерерлек зур вакыйга булуын чамалады.

– Кызым... Айсылу... – ирнең буасы ерылып китте – күз яшьләре туктаусыз ике битеннән ага да ага...

– Айсылуга ни булган?

– Ул... ул... комада. Бүген иртән дус кызының туена җыенган иде... Әлмәткә... Туй машиналары авариягә очраган... Сабирә шалтыратты... икенче хастаханәгә илткәннәр... Кызым...

– Чыңгыз, бик зур хәсрәт бит бу! Без монда ничек тә юнәлербез, бар, җаным! Бәлки, соңгы тапкыр күрәсеңдер, бар! – Миләүшә авызыннан чыккан үз сүзләренә үзе ышанмады. Көндәше янына үз куллары белән ирен бәйли түгелме соң? Кем белә, әтисе килгәнче кызы бакыйлыкка күчеп куйса? Хатынны алыштырып куйдылармыни – бу зур хәсрәтнең бөтен фаҗигасе, ачысы тәнен, аякларын җыерып китерде.

– Бар, Чыңгыз! Булатка үзем аңлатырмын, улларың аңлар, алай ук каты бәгырьле түгел улларың!

Чыңгыз мәҗлес буласы өйгә кереп тормады, Миләүшәне ишек төбенә кадәр озатты да, машинасына утырып китеп барды. Хатын кунакларга барын да аңлатып тормады. Булатка гына әтисенең кызы авыр хәлдә булуын әйтергә туры килде. Никах мәҗлесе матур гына узып китте. Кодагыйлардан Миләүшә олы улының машинасына утырып кайтты.

– Әтине әйтәм, но язмыш сынап карый үзен ә, әни? Башта сине аяксыз калдырган, ничә тапкыр үзе үлемнән калган, инде менә Айсылуы үлеп ята... Кирәк бит, ә! Улының никахы көнне кызын авариядә имгәтә. Вәт Алла җәзасы димә инде син моны, әнием!

– Алай димә, улым! Беребез дә кайчан кайда ни буласын белми бит! Ә әтиегезгә кызы янына китәргә үзем рөхсәт иттем. Бала бит әнисе өчен гаепле түгел. Әтиегез – Айсылуга да әти бит, бердәнбер әтисе! Менә үзең әти булдың, улың үсә төшкәч тә аңларсың әле, улым!

Миләүшә Динар белән бергә чәй эчеп бетергәндә, яшь килен белән Булат та кайтып керде.

Миләүшә аларны да өстәл янына чакырса да, яшьләр табын янына утырмыйча, йокы бүлмәсенә уздылар. Йортка икенче килен төште. Ничек яшәп китәрләр, бер кухняга, бер өстәл артына сыярлармы – Миләүшәне шул сораулар да борчыды. Олы килене беренче танышкан көннән үк Миләүшә өчен өзелеп торса, бусы әллә ни игътибар бирмәде шикелле. Фирая ике сүзнең берендә: «Әнкәй, әнкәй», – дип өздерсә, Гөлира ни «апа», ни «әнкәй» сүзләрен әйтергә ашыкмады. Инвалид хатын белән аралашасы килмәгәнрәк төсле тәэсир калдырды. Миләүшәнең күңеле кителсә дә, Булатка сиздермәде. Тора-бара ияләшер, дип кенә үзен юатты.

Динарны озаткач, Миләүшә залга кереп азрак ял итәргә уйлады. Бу көннәрдә бик йончыган, арыган тәненә, сулкылдаган җанына тынычлык табарга теләп, диванга ятты.

Күзләрен йомуга, әле комада ятучы Айсылу, әле ире күз алдына килде. Ул да түгел, җилләнеп килеп, Сабирә аның өстендәге одеялын тартып алды да:

– Син, син генә каргадың, ахры, баланы! Синең күз яшьләре тотты кызыбызны! Безнең юлыбызда нишләп очрадың син, нигә?

– Сабирә, син ялгышасың, мин түгел, син кердең безнең арага! Ә кыз балага мин ничек начар сүз әйтим?!

Миләүшә, өстенә салкын су сипкән төсле, шабыр тиргә батып уянды. Аяклары калтырый, үзе күшеккән иреннәрен тибрәлдереп нидер әйтмәкче була... Уф, шөкер, төш кенә икән!

Сәгатькә күз төшерде. Торып кичке ашка шулпа кабызырга уйлады. Кухня ишеге төбендә аннан атылып диярлек чыккан Гөлира белән бәрелештеләр. Миләүшәнең култык таяклары, бер-берсенә сугылып, шалтырап идәнгә ауды, алар артыннан хатын үзе стенага таба янтайды.

– Карап йөрергә кирәк! – йортка килен булып төшкән Гөлираның беренче сүзе шул булды. Миләүшәгә таякларын алып тоттырды да кабат Булат бүлмәсенә кереп китте.

Миләүшә йоклаган арада, күрәсең, киленчәк кухняда чәйләп алган – өстәлдә юылмаган чынаяк, тәлинкәдә ашалып бетмәгән гөбәдия кисәге, киви кабыклары ята иде. «Менә сиңа ярдәмче, менә сиңа уң кул, каенана! Миләүшә култык таякларын алмаштыра-алмаштыра, өстәлне җыештырып алды да, шулпа куйды.

Итәктә чакта бала карау берни түгел икән, үскәч, балигъ булгач. хәсрәтләре күбәя икән аның! Берничә көн үзенең борчулы, уйландырырлык мизгелләре белән узып китте, аккан суны туктатып булса да, гомерне туктатып булмый икән! Һәр минут, һәр сәгать күңелгә үз төсен, үз хатирәсен калдырып уза да уза...

Булаты иртәнге чәйне әнисе белән бергә эчеп, эшкә китсә дә, кичке ашка я соңарып кайта, я бөтенләй утырмый торган булып китте. Миләүшә, тыңламый торган аякларын көч-хәл белән сөйрәп, үзенчә затлы ризык та әзерләп караган була, тик бушка – пешкән нигъмәтне мактап ашаучы гына юк. Чыңгыз әнә гади коймак кына койсаң да, туктаусыз матур сүзләр әйтеп хатынын очындыра иде. Ирнең соңгы берничә көндә тавыш-хәбәре ишетелми. Шалтыратмый да, кереп тә чыкмый. Кызы ни хәлдә икән, аңына килдеме икән? Бу хәлләрне Сабирә ничек кичерә икән? Бала хәсрәте бигрәк тә авыр хәсрәт бит ул! Миләүшә: «Чыңгызга әллә үзем шалтыратып карыйммы икән?» – дип уйларга өлгермәде, телефоны зеңләде. Хатынның уйларын фәрештәләр ишеткән, күрәсең, ире икән!

– Миләш, нихәл син?

Миләүшәнең күзләреннән яшьләре атылып чыкты. Бу җанына якын тавышны бик-бик сагынган икән ул. Сүз әйтә алмыйча торды.

– Миләш!

Җавап бирергә кирәк иде – хатынның тавышы калтырап, карлыгып чыкты.

– Ярыйсы.

– Киенеп куй, хәзер сине алырга киләм!

– Кая, ник?

– Айсылу... – Чыңгызның тавышы кинәт өзелде.

– Кызыңның хәле яхшырдымы, алып кайттыгызмы?

– Айсылу ... бүген ... иртән... китте... Кайтмаска китте...

Миләүшәнең йөрәге кысып куйды. Бер-ике көн булса да әтиле булып яшәп калган кызның гомере шулкадәр кыска булуы, көндәшенең ачы хәсрәте хатынны да битараф калдырмады.

– И Раббем, бигрәк тә зур кайгы бит! Чыңгыз, ә мин нигә, Сабирә ошатып бетерерме соң?

– Сабирә үзе әйтте, Миләүшәне дә алып кил, күреп калсын, – диде. Бүген төшкә кадәр күмәбез.

Ире телефонны куйды. Миләүшә башта аптырап, бер мизгел нишләргә белмичә торды – барыргамы, бармаскамы икән? Авылдаш кешенең кайгысын уртаклашмасаң да яхшы түгел, барсаң да әллә ничек кенә. «Чыңгызның ташлап чыгып киткән хатыны килеп утырган», – дип, гаепләмәсләрме?

Миләүшә юынып, өс-башын алыштырды. Тартмадан хәер өләшер өчен әзерләп куйган акчаларын барлап, кесәсенә салды. «И бу тормыш дигәнең! Сабирә әнә Чыңгызны гомер буе көтеп, ялгызы кыз үстерде дә, инде бер оя, бер төп булып, бәхетле генә яшисе урынга, язмыш иң газиз парәсен алды да куйды. Мондый авыр хәсрәтле чакта дошманыңның да кайгысын уртаклашырга кирәк. Ә Сабирә миңа дошманыммы? Мин үлем белән көрәшкәндә, улларымны карашкан кеше миңа дошман булмастыр. Нишләп була, яраткан инде ул да Чыңгызны, яраткан! Яратмаса, шул кадәр көтеп алыр идемени, кызы тууга иремне миннән аерткан булыр иде...» Уйлар Миләүшәнең чигәсен туктаусыз бораулады да бораулады.

Күпме вакыт узгандыр, ишек ачылып, анда Чыңгыз күренгәч кенә, шул уйлар чоңгылыннан чыгып, култык таякларына тотынып торып басты.

– Исәнме, Чыңгыз! Без бүген исәнләшмәдек тә бугай әле...

– Исән, исән, миңа исән булмаска ярамый, Миләш! Миңа кызым өчен дә, сезнең өчен дә исән булырга кирәк, бик кирәк!

– Килешерме икән? Минем баруым, дим?

– Син бит олы йөрәкле, Миләш, килешер!

Җыйнак кына, кояш чыгышка каратып салынган агач өй янына килеп туктадылар. Йорт алдындагы бакчада пар каен үсеп утыра. Тәрәз каршына каен утыртырга кушмыйлар шул, Сабирә әллә шуны да белмәгән инде.

«Каен агачы йорт алдында кайгы теләп утыра ул», – диләр бит борынгылар.

Өйгә керделәр. Миләүшә үзен чагып алган берничә караштан җыерылып куйды. Култык таяклары чайкалып, узаргамы-узмаскамы дип аптырап торганда, аның янына Сабирә үзе килде.

– Килеп әйбәт иткәнсең, Миләүшә! Озатабыз менә Айсылуны! – дип, хатын Миләүшәне сискәндереп кочаклап алды да, үксеп елап җибәрде. – Йорттан туй күлмәге киеп китәсе урынга, кәфенгә чорналып чыга инде кызым!

Миләүшә, юатырлык сүзләр эзләде. Үзенә төбәлгән берничә усал карашка җавап итеп булса да, нидер әйтергә кирәк иде.

– Сабирә, язмыштан узмыш юк инде беребезгә дә! Аллаһы Тәгалә биргән гомерләрне яшибез һәммәбез, җаным! Сабыр итәргә кирәк! Бернишләп тә булмый, Сабирә! Ходайдан сабырлык сора син!

Хатын үзенә кадалган уклы карашларның азрак йомшаруын күреп, түргә узды. Түрдә – башы ап-ак марляга уралган, уң як бите яньчелеп керсә дә матурлыгын җуймаган Айсылу ята.

«И сабый гынам, әти канаты астында яшәргә җыенганда гына, яшәп туйгысыз шушы матур тормыштан китеп бар инде! Әллә нинди матур хыялларың калгандыр, бәлки, әле Динар, Булат абыйларың белән дә дуслашыр идең. Алдагы көннәрдә абыйларың терәк тә булып куйган булырлар иде», – дип уйлады Миләүшә. Бер Айсылуның күм-күмгәк йөзенә, бер аның янына чүмәләгән Сабирәгә карап, бала югалту ачысының бөтен төсмерләрен күреп, үзенең бүгенге халәтенә разый булып куйды. Шөкер, уллары исән, ире теләсә килеп йөрер, мондый хәсрәткә тарган Сабирәне ташла дип әйтергә ничек теле әйләнсен?! Сабирә әйтмәгәнне ул да әйтмәс!

Фото: freepik.com