Тәнзилә ИСӘНБИРДИНА. Кичке давыл. Хикәя (1)

Көтелмәгән очрашу

Бакчаларда көзге эшләр тәмамланды.
Җиләк-җимештән кайнат-
малар ясалды, яшелчә-бәрәңгеләр
кышкы базларга урнаштырылды.
Мал-туар, кош-корт күпләп асра-
ган вакытлар инде еракта кал-
ган. Кибетләрдә ни теләсәң шул
бар. Әнә шул да яшәешкә тәэсир
итте. Дөньялар үзгәрде. Олы буын
кешеләрен Интернет серләренә
төшендерү курслары оештырыл-
ды. Зәлиянең дә бу үзгәрешләрдән
читтә каласы килмәде, өйрәнде.
Әнә хәзер буш вакытларын шунда
үткәрә. Матбугат басмаларын укый,
яңалыклар белән таныша. “Сабак-
ташлар” челтәрендә дә теркәлде.
Менә бүген дә, йорт эшләрен бер
җайга салгач, тагын шунда кереп
китте. Керде дә “батты”. Бөтен
кеше шунда, диярсең. Котлашу-
лар, бер-береңә чәчәк-открыткалар
җибәрешүләр дисеңме...
– Хәерле иртә! Ничек йокладың?
– Рәхмәт, Аллаһыга шөкер. Сезгә
дә хәерле иртә, матур көннәр телим!
Шулай һәр иртәне бер-берсенең
хәлләрен белешеп, матур теләкләр
әйтүдән башлыйлар. Араларны те-
лефоннар тоташтыра.
– Таныш исем күргәч, Сезнең
биткә кунакка кереп чыктым, исе-
мегез дә, күз карашыгыз да таныш
кебек тоелды, фамилиягез генә
башка, Сез әллә безнең күрше
авыл Таллыданмы?
– Мин дә Сезне күреп калган
идем. Үзегезне танымасам да,
исем-фамилиягездән Сез, дип
аңладым. Ир-егетләрнең фамилия-
се үзгәрми бит. Әйе, мин нәкъ Сез
әйткән авылдан. Сезнең кодача
Розаның дус кызы. Оныткансыздыр
инде.
– Вәт могҗиза! Мин, балачак,
яшьлек дусларның, мәктәптә бергә
укыганнарның берәрсе очрамасмы,
дип, күпме эзләп карадым, таба
алмадым. Оныткансыздыр, дисез,
киресенчә, еллар үтү белән бала-
чак, яшьлек дуслары ешрак искә
төшә башлый икән ул. Бигрәк тә –
хаклы ялга чыккач. Эшләп йөргәндә
күбрәк дөнья мәшәкате чорнап ала
да, шул дулкыннан чыга алмыйча
бөтереләсең.
Мин Розадан Сезнең адресны
алып, укыган җирегезгә хатлар да
язгалап караган идем, тик җавап
кына булмады. Хатларыма җавап
ала алмагач, башка хат язу кирәкмәс
дип уйладым. Яшем җиткәч армиягә
алдылар. Өч ел хезмәт иттем. Кайт-
кач та Розадан Сезне сораштым
әле. Син дисәм, ярыймы? Ул сине,
еракка эшкә китте, тормышта, диде.
Әле менә ярты гасыр вакыт узгач,
сине табуыма балаларча куанып
утырам. Күңелем тулып китте хәтта.
Бәхетлесеңме? Тормышыңнан канәгатьсеңме?
– Аллаһыга шөкер, бар да әйбәт.
Картларча чөкердәшеп яшәп яткан
көн.
– Чөкердәшеп яшәгәч, бәхетле
дигән сүз инде.
– Син дә үзең турында яз әле!
Үзең әйтмешли, тормышыңнан канәгатьсеңме?
Менә шулай алар хәбәр языша
башлады. Телефоннарын алышты-
лар. Бер-берсен гаиләләре белән
таныштырдылар. Хәтта кунакка ча-
кырыштылар.
Салихның сөйләр сүзләре күп
җыелган иде. Берәүгә дә сөйләми
торган серләрен дә ачты ул Зәлиягә.
– Син сеңлем кебек якын булып
киттең әле, гаеп итмә берүк. Синең
белән табышкач, күзем ачылып
китте, җырлар тыңлыйм, эшкә
кулым бара. Яшьлеккә кайтып
урыйм күңелем белән, – диде.

Зәлия
...Ул чакта август киче иде. Яшьләр
клубтан таралышканда инде
төн уртасы булгандыр. Зәлия дә дус
кызы Роза белән кайтырга чыкты.
Җәйнең үтеп баруы сизелә башла-
ган мәл. Бакчада алмалар коела.
Тәрәзәләр дә күзләрен йомган.
Авыл йоклый. Ә яшьләр клуб эченә
генә сыймаган җыр-моңны урам-
га алып чыккан да таралышырга
ашыкмый иде. Менә гармунда авыл
көен уйнап, югары оч егетләре, кыз-
лары узып китте.
Зәлиянең дус кызы клубка якын
гына тора, ул да кайтып җитте.
Аларга кунакка килгән күрше авыл
егете кыяр-кыймас кына Зәлия
яныннан атлады. Менә капка төбе,
әткәсе ясап куйган эскәмия янын-
да туктап калдылар. Зәлия әллә
салкыннан, әллә оялудан калты-
рап ук китте. Балалыгы да ташла-
маган, аңа бит бары уналты яшь
кенә. Үзе өшеде, ике бите ут кебек
янды. Зәлия Салихны күреп белә,
чөнки бер мәктәптә укыдылар, тик
ул югары сыйныфта иде. Хәзер аңа
унсигездер. Шомырт кара күзле,
уртача буйлы, оялчан гына егет.
Зәлия тизрәк хәйләләшеп өйгә
кереп китүне чамалады. Имеш тә,
аның егете бар. Нинди егет ди, әле
менә беренче тапкыр егетләр белән
сөйләшеп тора бит. Әллә кырыс
булды, әллә уенда егетләр түгел,
уку, белем алу гына иде. Ә менә
бүген Салих белән икәүдән икәү
басып торалар. Ниләр сөйләшкән
булдылар икән инде ул кичне ике
гөнаһсыз авыл баласы? Хәтердән
дә җуелган.
Август үтте. Зәлия Уфага укырга
китте. Ә Салих шоферлар курсы-
на укырга керде. Әнә шуннан ул
Зәлиягә, Розадан адресын алып,
бик матур эчтәлекле хат язды.

– Беләсеңме Салих, синең хатларың
миндә әле дә саклана. Ок-
тябрь бәйрәме белән котлаган
открыткаң да бар.
– Фантастика! Димәк син дә онытмагансың
мине?
– Бик масаеп китмә тагы! Аларның
эчтәлеге миңа бик ошаган иде. Ан-
нары, синең почерк та бик шәп.
– Анысына да рәхмәт! Миңа да
укыт әле берәрсен. Ни язган идем
икән?
– Язам.
“Җилсез көнне җилләр
хасил була,
Сандугачлар талда кагынса;
Һәркем дусларына хатлар яза,
Аны сөйсә, аны сагынса...
СССРдагы халыклар, судагы ба-
лыклар санынча, урактай уралып,
ефәктәй чорналып, энҗе кебек
тезелеп, үзәкләрем өзелеп; бездән
сезләргә, ай-кояштай нурлы
йөзләргә, сердәш күзләргә, кара
кашларга, рөхсәт итегез сәлам
хаты яза башларга. Алма бакча-
сында, яшел чирәмнәр арасында,
алма агачына басып сайраган сан-
дугачларга охшатып йөргән дускаем,
Сезгә Советлар иленең гөл
бакчасындагы ал чәчәкләр санын-
ча булган сәламнәремне иртән
искән назлы җилләр аша озатып
калам.
Исәнмесез, дускаем Зәлия!
Мине үзеңә билгеле булган күрше
авыл егете Салих, дип белерсең.
Бергә укыган дусларыңа миннән
дә сәлам тапшыр, яме.
(Хатның дәвамы тагы да
ике биттә.)
И дускаем, сиңа хатлар яздым,
Кушып кайнар йөрәк хисләрем.
Оныталмыйм, инде оныталмам
Безне очраштырган кичләрне.
Бик күп иде әйтер сүзләрем дә
Хисләремнең сафтин-сафлары.
Әйтәлмәдем, ак кәгазьгә яздым,
Илтеп тапшырыр, дип,
хатларым.
Күрешүләр өмет итеп калам.
Салих. Октябрь 19.. ел”.
– Шәп язганмын икән. Мин бит
гомер буе бер мәми авыз булдым.
Иң беренче озаткан кызым да син
идең. Әйтәсе сүзләремне дә үзеңә
әйтергә кыймадым. Хатка булса да
языйм, дидем. Их, нигә инде җавап
язмаган булдың? Мин бик тә синнән
хат көткән идем.
– Кем белә инде, бәлки, оялган-
мындыр, я уен итеп кенә караган-
мындыр хат язышуны. Бу сорауга
әле дә җавабым юк.

Гомер үтә, еллар агыла
Күңел үткәннәрне сагына.
Әйләнәм дә янә караш ташлыйм
Узган яшьлегемнең ягына.

Тагы көзләр җитте, бакчаларда
Берәм-берәм алма коела.
Көзләр арасында – ярты гасыр –
Бер саплам җеп кебек тоела.

– Зәлия, мин синнән тормышыңнан
канәгатьсеңме, дип сораган
идем. Үзегезгә кунакка баргач,
тормышыгыз белән танышкач,
сүзләреңнең
дөреслегенә тагын
да ныграк төшендем. Безнең тор-
мыш гап-гади. Матди яктан бар
да җитеш. Җыйган дөньябызның
рәхәтен күреп, сөенеп яшәргә дә
яшәргә. Тик бары да без дигәнчә
генә түгел икән.
“Кеше хәлен кеше белми, үз ба-
шына төшмәсә”, дигән әйтем дә
бар бит. Тик мин язмышымнан зар-
ланып йөри торган кеше түгел. Бу
жәлләтә, дип уйлый күрмә берүк.
Якын дус итеп кенә сөйләвем.
Минем ялгышларым баштин ашкан.
Күңел төпкеленә салып куйган-
мын да, шулар белән яшим. Кемгә
сөйлим? Якын туганнарым да юк.
Бер бушанасым килә, бәлки, сиңа
сөйләсәм, җиңелрәк булыр төсле.
Тик каты хөкем чыгарма берүк. Яз-
мышым шулдыр. Хәзер берни дә
үзгәртеп булмый. Нәкъ җырдагыча:
Тормыш елгалары кирегә акмый,
Узган гомеркәйләр әйләнеп
кайтмый...
– Сөйлә, мин аңларга тырышыр-
мын...

Салих

– Бикә бит минем икенче хаты-
ным. Армиядән кайткач, үзебезнең
колхозга шофер булып урнаштым.
Иске машина, төзәтә-төзәтә, майга
батып, бер чалбар алырлык та акча
эшли алмагач, район үзәгенә барып
эшкә кердем. Эш хакы ару гына.
Төрле авыл, районнарга товар та-
шыйм. Әнә шул юлда йөргәндә
күрше район кызы Лизаны очрат-
тым.

(Ахыры бар.)

Тәнзилә Исәнбирдина 1947 елның 12 гыйнварында Бүздәк районының
Кызылъяр авылында туган. Гомер буе икътисад өлкәсендә эшли, матур
гаилә кора, балалар, оныклар үстерә. Бүгенге көндә Уфа районының
Дмитриевка авылында яши. Үзнәшер юлы белән дөнья күргән берничә  шигъри җыентык авто-
ры. Чәчмә жанрда да каләм сыный.