Узган гасырның сиксәненче еллар ахырында безнең авылда булган бу көенечле вакыйга онытылып та бара кебек иде инде. Әмма узган елда шул ук гаиләгә килгән чираттагы хәсрәт кулыма каләм алырга мәҗбүр итте. «Кешегә баз казыма»,—ди халык мәкале. Хак сүзләр икән.
Безнең авыл зур түгел. Нибары 150 йортлы авылда гомер кичерүче халык бер-берсен бик яхшы белә. Авылыбызны икегә бүлеп, зур булмаган Сүлия елгасы ага. Түбән очта яшәгән Рәхимә әбинең бакча артындагы шул елгада җәйге челләдә ел саен яшь-җилкенчәк су коена. Кыскасы, егетләрнең кемузардан йөзүе, кыз-кыркынның чыр-чу килеп, суда коенуы читтән карап торган кешегә шундый матур күренеш!
Тик ни гаҗәп, җәйге эсседә печән чабып, бакча утап әлсерәгән яшьләрнең елгада шулай тату гына су коенулары авылда усаллыгы белән дан тоткан Рәхимә әбигә генә ошап бетмәде. Тора-бара әбекәебез бөтенләй рәхимсезләнеп, егетләрне һәм кызларны елга буеннан әрли-әрли куа ук башламасынмы? Әбинең бу кыланышына аптырашта калдык: бер зыян да китермибез бит, югыйсә.
Көн артыннан көннәр үтә торды. Рәхимә әбинең «дулавына» карамыйча, су коенуны дәвам иттерәбез. Ләкин, һич уйламаганда гына, кайберәүләрнең елга төбенә ыргытылган пыяла банка, шешә ватыклары, кәнсир калайлары, очлы тимер кисәкләренә туры килеп, аяклары җәрәхәтләнә иде. Ә беркөнне ахирәтем елга буендагы тал куаклары арасыннан үткән чакта шаккатыргыч күренешнең шаһиты булган. Рәхимә әби койма буенда котырып үскән кычытканны урак белән урып көлтәләп, аның эченә таш куеп кысып бәйли дә, басмадан елгага ыргыта икән. Үзе бертуктаусыз:
— Чукыныгыз, чукыныгыз!— дип карганып булаша, ди.
Бу хәбәр авылда яшен тизлеге белән таралды, һәм шул көннән башлап, Рәхимә әбигә яшьләр генә түгел, өлкәннәр дә ниндидер нәфрәт белән карый башлады. 1987 елның август башы. Челлә чыгарга ашыкмый әле. Көннәрдән беркөнне Альберт, Венер, Флүрә исемле яшьтәшләрем белән без дә теге елгага су коенырга бардык. Без, Флүрә белән, сөйләшә-сөйләшә, елга читендә генә «чапылдаган» булдык, ә егетләр колач җәеп йөзеп, елга уртасына ук кереп киттеләр... Шул вакыт бәрәңге бакчасында чүп утап йөргән Рәхимә әбинең:
— Лилия кызым, анавы тал төбенәрәк кер, елга читендә генә су коену буламы? — дигәннән батыраеп китеп, мин уртагарак йөзеп керә башладым. Шунда Венер каршыма төшеп:
— Тукта, Лилия, син әле ныклап йөзә дә белмисең бит. Үзем керәм!— диде. Ә Рәхимә әби ай-ваена куймый.
— Юк, син түгел, Лилия керсен,— дип ныкыша һаман.
Венер исә тыныч кына тал төбенә кадәр йөзеп кереп, кирегә борылырга уйлаганда гына, тал ботагына эленгән кычыткан көлтәсенә эләгеп калып, аркасын чактырды.
Алай гынамы, кирегә йөзеп, басма турына килеп җитеп, аягын елга төбенә тидерүе булды: «Ай, аягым!»—дип, дөнья яңгыратып кычкырып ук җибәрде ул.
Көч-хәл белән ярга чыгып җиткән үсмер малайның хәле шәптән түгел иде: аның аркасы кычыткан чагудан бүртенеп чыккан, ә табанындагы тирән ярадан гөжләп каны агып тора. Боларны күргән Рәхимә карчыкны җен алыштырган диярсең, шашынып көләргә үк тотынды. Күз яшьләренә буылган Венерның сызланудан ыңгырашып:
— Рәхимә әби, үзеңнең балаларың да шулай әрнесен, яме!— дигәненә дә исе китмәде аның.
Венер дустыбыз, авыл фельдшерына алып барып ярасын тазартып бәйләткәннән соң да ике атна чамасы аксап йөрде әле.
Ә шушы хәлнең икенче көнендә үк авыл халкын тетрәндергән бер вакыйга булды. Рәхимә карчыкның читтән җәйгелеккә кунакка кайткан биш яшьлек оныгы күлнең нәкъ теге таллыгында суга батып үлгән.
Бу бәхетсезлектән соң Рәхимә карчыкны алышына башлаган, дип тә сөйләделәр. Аны, сиксәнне узып, үз көнен үзе күрә алмый башлагач, күрше авылда яшәүче олы кызы үз тәрбиясенә алды. Һәм мондый фаҗигале хәлләрдән соң Рәхимә әбинең бакча артында су коенулар да үзеннән-үзе тукталды кебек.
Ә Рәхимә карчыкның һәм аның балаларының күрәселәре алда булган икән әле... Үткән җәйнең эссе көннәре аларга янә бер олы хәсрәт өстәде — Себердән кунакка кайткан өлкән оныгын да Сүлия күле үзенең «корбан»ы итте.
Туксан яшен ваклаган Рәхимә карчык әлеге көндә дә исән әле. Кем әйтмешли, су корбаны булган бу сабыйларның маңгаена шундый язмыш язылгандыр, ә бәлки, рәнҗеш төшә, диюләре дә хактыр?!
«Кешегә баз казыма, үзең төшәрсең», дигән бит борынгылар. Сынап әйткәннәр, күрәсең.
Автордан: Билгеле сәбәпләр аркасында, район, авыл исемен китермәдем. Кайбер геройларның да исемнәре үзгәртеп алынды.