Марат КӘБИРОВ. Ул. Повесть (1)

1

Ул миңа беренче аралашуда ук ошамады.

Ниндидер әсәремне тәмамлагач, мин, сыраханәгә ке­реп, аз-маз күңел ачып алырга яратам. Хәер, моны күңел ачуга исәпләү дөрес тә түгелдер әле. Нәрсәдер язганда үзеңне бер гомер кичергәндәй тоясың, геройларың тормышы белән яшисең, алар кайгысы белән янасың, чын­барлык белән хыял, шатлык белән газап, көн белән төн бутала. Менә шундый көчергәнешле тормыш белән яшәр­гә өйрәнеп кенә җиткәч, әсәрең тәмамлана да куя. Ә син кинәт әкренәйгән тормыш ритмына күнегә алмый инте­гәсең, дөньяң бушап калгандай тоела, үз-үзеңә урын табалмыйсың. Һәм менә шундый мәлләрдә, җаныңа юа­ныч эзләп, сыраханәгә керәсең... Монда тормыш һәрва­кыт кайнап тора. Монда тормышның төбе, нигезе... Бер яклап, элекке геройларың турындагы уй-фикерләрдән ко­тылып, күңелеңнең иң яшерен почмакларын сыра яки хәмер белән юып төшерәсең, икенчедән, яңа әсәрең өчен тормыш детальләре туплыйсың, өченчедән...

Ул көнне дә шулай булды. Мин көне буе диярлек сы­раханәдә утырдым да печпечханәгә барып эчеңне буша­ту иң зур бәхет булып тоела башлагач, кайтырга кузгал­дым. Дөресен генә әйткәндә, кәеф бик яхшыдан түгел иде. Беренчедән, очрашырга вәгъдәләшкән дустым кил­мәде. Аның миңа биш мең сум бурычы бар, бүген ул шуны китерергә тиеш иде. Икенчедән, бүген сыраханәдә бер юньле бәндә дә очрамады. Бер як почмакта сыра бокалына төбәлеп оеп утырган карт абзыйдан башка кеше булмады да диярлек. Кергәннәре дә озаклап утырмады­лар, тиз-тиз генә салдылар да чыгып ычкындылар. Өчен­чедән, башка бер юньле фикер дә килмәде. Мин инде атнага якын сыраханәдә йөрим, монда үземне кызыксын­дырган нәрсәләргә җавап табарга тырышам, киләсе әсә­ремне энә күзеннән үткәрергә тырышам. Тик бүген бер юньле фикергә дә килә алмадым. Бүген минем баш эш­ләми иде.

Сыраханәдән чыккач, тәмәке кабыздым. Болай гына, нәрсә эшләргә белмәгәнлектән. Бер-ике суыруга, ул ку­лымнан ялгыш төшеп китте. Мин аны артык хафасыз гына сытып куйдым. Яңасын алырга үрелдем. Тик тәмәке кабы бушап калган иде. Бу юлы аз гына эч пошып куйды. Мин якындагы киоскка атладым.

– «Петр Беренче». Карасын.

Сатучы хатын мине таный иде. Шулай да ул сәер караш ташлап алды. Эчкәнемә шелтә белдерде булса ки­рәк. Бернәрсә дә дәшми генә, ул тәмәкене тәрәзәчеккә китерде. Тик мин акчамны таба алмадым. Сыра сатучы белән исәпләшкәндә, сдачаларымны алырга онытканмын, ахры. Әллә төшереп калдырганмынмы? Мин бөтен кесә­ләремне кат-кат тикшереп карадым да, бернәрсә дә ки­леп чыкмагач, гафу үтенеп, хушлашырга ашыктым. Сы­раханәдән чыккач, гадәт буенча гына тәмәке кабызган идем, хәзер чынлап торып тартасы килә башлады. Ми­нем эшемнең уңу-уңмавы, гомумән, бөтен язмышым бер суырым төтенгә бәйледер сыман иде. Ашыгып өемә ат­ладым. Анда бераз акча бар иде әле. Тиз генә эләктерер­гә дә кибеткә йөгерергә.

– Мәгез, рәхим итегез!

Мин нәрсә дә булса уйлап өлгергәнче, авызыма тәмә­ке каптырып та куйдылар. Шундук диярлек зажигалка кабынды һәм миңа тәмәкемне суырудан башка чара кал­мады.

Мондый көтелмәгән бүләктән ничектер уңайсыз бу­лып китте. Мин, рәхмәт әйтергә теләп, тирә-ягыма күз салдым. Дөресрәге, тәүдә башымны күтәреп карадым, ан­нан соң тирә-юньгә күз салдым һәм озак эзләнеп тор­дым, чөнки янымда беркем дә юк иде. Авызда – тәмәке, янда берәү дә юк. Кызык. Якын-тирәдә дә тәмәке капты­рып китәрлек кеше күренми, гел хатын-кызлар да бала-чагалар гына. Ә теге тавыш ирләрнеке иде. Ул миңа шултиклем таныш булып тоелды, үз тавышым кебек таныш иде. Аны мин бүтән беркем белән дә бутый алмыймдыр сыман. Ләкин тавышның шундый булуы бернәрсәгә дә ачыклык кертми, киресенчә, барысын да катлауландыра гына иде.  

Мин хәтта, сыра белән артык мавыгудан түгелме бу хәл, белая горячка кебегрәк нәрсә түгелме икән дип, шик­ләнеп тә куйдым әле. Һәм өйгә ашыктым. Ишектән ке­рү белән, көзгегә күз салдым. Озак кына карап тордым. Соңгы көннәрдә хәмер белән мавыгылса да, төс-бит ар­тык нык таушалмаган, кыяфәт сөбханалла гына күренә, ә белая горячка турында шаярып та уйларлык түгел иде.

Ләкин мин бернәрсәне яхшы беләм. Урамда, бер йо­тым төтенгә тилмереп барганда, кемдер мине сыйлап кит­те. Мин аның үзен күрми дә калдым. Әмма тавышын ишеттем. Һәм ул тавыш минем тавышка тамчы судай охшаган иде.

Мин үзем гадәттән тыш хәлләр хакында язгаласам да, моны язучы эшенең бер кисәге итеп кенә карыйм, гайре табигый хәлләргә үзем тамчы да ышанмый идем. Җен-пәриләр, изге затлар хакындагы маҗаралар турын­да уйлап та карарга теләмәдем. Мондый хәлләрнең бу­луы мөмкин түгеллеген яхшы белә идем.

Шул ук вакытта әлеге вакыйга минем белән чынлап та булды. Көпә-көндез. Урам уртасында. Өнемдә. Бәлки, төштәдер? Чынлап та, бәлки, мин аягөсте төш күреп кил­гәнмендер? Бәлки, кемдер... Әмма бу сорауларның урынсызлыгын үзем үк яхшы аңлый идем. Адәм баласы аң­латып булмастай нәрсәләр белән бик еш очрашып тормаса да, тормыш дигәнең бөтенләй үк гади дә түгелдер, бәлки. Бәлки, серле күренешләре аның чынлап та бар­дыр. Хәер, монысын үз күзем белән күрдем ич. Сорап торасы бармыни инде...

Мин бу сәер хәл турында хатынга сөйләмәкче идем дә, аның кызгану катыш елмаеп: «Ял итәргә кирәк сиңа. Эшләсәң дә, ял белмисең, эшеңнән туктасаң, хәмергә ябы­шасың...» – диебрәк шелтәләвеннән курыктым. Ни әйт­сә дә, ул хаклы булыр иде шул. Хаклы... Бераздан мин, чынлап та, баш-аягым белән эшкә чумдым да дөньяда эш өстәлемнән башка нәрсә барлыгын вакытлыча бөтен­ләй онытып тордым. Ә әсәрем язылып беткәч, гадәт бу­енча, тагы сыраханә сукмагына бастым.

Тәмәке алып кабыздым.

Аны ләззәтләнеп суырдым да эшеңне эшләп бетер­гәннән соң гына була торган бер канәгатьлек белән сыра­ханәгә атладым. Ләкин шунда тагы бер могҗиза булды. Хәер, нинди могҗиза булсын инде. Бары тик кемдер ми­ңа эндәште генә:

– Син ашыгыбрак барасың сыраханәгә. Унбишенче битеңнән алып илле икенчесенә кадәр җитди үзгәрешләр кертергә кирәк бит.

Бу теге тавыш иде.

Мин тирә-якка карадым. Бу юлы да беркем дә юк иде. Мин тукталып калдым. Тирә-юнемне җентекләп тик­шереп чыктым. Юк, чынлап та кеше заты күренми. Бер­кем дә юк.

– Син каян беләсең? – дидем мин, ниндидер җавап ишетүгә өмет итмичә генә. Тирәмдә адәм заты юк чактакыланып карарга мөмкин кебек тоелды. – Син минем әсәрне каян беләсең?

– Ул синеке генә түгел. Ул минеке дә.

Мондый көтелмәгәнлектән мин каушап киттем. Бер­дән, әлеге сүзләрнең чынлап та яңгыравы аптыратты. Мин моны көтмәгән идем, мин үземнең юләрлегемнән көләргә уйлап кына сораган идем. Ә ул... Ул минем белән сөйлә­шә иде. Икенчедән, ул мин язган әсәрләрне уртак хезмәт дип бәяләмәкче иде.

– Кем син? – дип сорадым мин, дулкынлануымны яшерергә тырышып. – Кайдан килдең?

– Ха-ха-ха!

– Нәрсә көләсең?

Башкача җавап ишетелмәде.

– Ник дәшмисең?

Ул берни дә аңлатмады.

Ул югалды. Китте. Кайда?

Ә ул килгән идеме соң? Мин бит аны күрмәдем. Мин аны ишеттем генә. Кем ул? Чынлап та бармы ул? Әллә миңа докторга күренергә кирәкме?

Ничек кенә булмасын, минем инде кәеф беткән иде. Сыраханә ишеге төбенә җиткәч, керергәме, юкмы, дип, берничә минут уйланып тордым да кире борылдым.

Мин кайту белән әсәрне яңадан укып чыктым һәм гаҗәпләнүдән бала йоннарым кабарып китте. Унбишен­че битеннән алып илле икенчегә кадәр, чынлап та, үзгәр­тергә кирәк иде. Мин үземнең шулкадәр начар яза алуы­ма аптырамадым. Иҗат итү барышында төрле хәлләр бу­ла. Кайсыбер урыннарын өстән-өстән генә үтеп чыгасың да, әсәр язылып беткәч, яңадан төзәтәсең. Бу табигый күренеш. Ләкин мине иң нык аптыратканы әлеге җитешсезлегем турында башка авыздан ишетү һәм аның дөрескә чыгуы иде.

Мин янә баш ваттым. Чынлап та ишетелдеме соң ми­ңа бу тавыш? Әллә колагыма гына яңгырап киттеме? Бәл­ки, бу галлюцинациядер? Үз-үзем белән сөйләшүдер, бәл­ки. Бәлки, бернинди дә тавыш ишетелмәгәндер, мин үзем шулай уйлаганмындыр гына. Мин берсенә дә ышана һәм инкарь итә алмый идем.

– Җитте сиңа...– диде кинәт теге тавыш. – Юк-бар белән баш ватма, эшеңә тотын.

Мин аның хаклы икәнен белә идем. Эшкә тотынырга булдым. Ләкин кинәт өстәлемдә яткан диктофонга кү­зем төште. Әйе, ник башта ук башыма килмәгән. Мин шунда үрелдем. Ә үзем теге тавыш белән сөйләшергә ашыктым, мин бу мизгелдә аның югалуын теләми идем.

– Кем соң син?

– Ә син кем?

– Мин язучы.

– Мин дә язучы.

– Син нәрсәләр язасың?

– Син язганнарны.

Мин тагын әллә ниләр сорамакчы идем, тик Ул тупас кына бүлдерде дә башкача дәшмәде:

– Юк-бар белән булашма, дидем бит мин сиңа. Әйдә, эшеңә тотын. Тиз бул.

Мин шундук диярлек эшкә тотындым. Юк, Ул әйткән өчен генә түгел. Шулай кирәк булган өчен дә түгел. Мин моның сәбәбен төгәл генә аңлата да алмыймдыр әле. Ме­нә әллә нинди көч тәэсирендә тотындым мин ул эшкә. Һәм тәүлек буе утырып, әсәрне менә дигән итеп тәмам­лап куйдым. Монысын бернинди куркусыз, ялган тый­наклыксыз әйтәм, әсәр, чынлап та, бик әйбәт килеп чык­ты. Һәрхәлдә, моңарчы андый уңышлы әйберем юк иде әле. Басылып чыгу белән, ул укучыларның яраткан әсә­ренә әверелде, хәтта тәнкыйтьчеләр дә берничә гәзиттә үз фикерләрен белдерделәр. Ул минем абруемны гына күтәреп калмады, матди хәлемне дә сизелерлек яхшыр­тып җибәрде.

Икенче көнне, әсәр тулысынча тәмам булгач кына, мин диктофон турында искә төшердем дә аны кабызып карадым. Һәм котым алынудан чак кычкырып җибәр­мәдем. Мин бу хәтлесен үк көтмәгән идем. Бу мөмкин булмаган хәл, мөмкин булмаска тиешле вакыйга иде.

– Кем соң син? – дип кабатлады анда минем тавыш.

Һәм шундый ук тавыш белән Ул җавап бирде, дөрес­рәге кайтарып сорады:

– Ә син кем?

– Мин язучы.

– Мин дә язучы.

Мин магнит тасмасындагы бу язманы инде меңенче тапкыр тыңлый идем. Нәрсә уйларга да, нәрсә дип әй­тергә дә белми идем мин. Аптырагач, хатын янына кил­дем дә аңа диктофонны тыңлаттым. Ул бик игътибар белән тыңлады. Аннан соң миңа озак итеп карап торды. Һәм әйтеп куйды:

– Шуннан да уңышлырак шаярту таба алмадыңмы?!

Мин бәхәсләшмәдем. Ул хаклы иде. Ул хаклы, мин хаксыз идем. Мин әлегә моннан да уңышлы шаяру таба алмаган идем. Тик инде ниндидер серле дөньяның буса­гасына баскан, ниндидер тылсым иленә атлаган идем. Минем өчен хәзер бөтен нәрсә дә үзгәрәчәк иде.

Фото: capiton-mebel.ru

(Дәвамы бар)