Ринат МӨХӘММӘДИЕВ. Аязучан болытлы һава. Хикәя (Ахыры)

Миңа таба серле генә елмаеп, тагы берничә авыз сүз әйтте дә китапларына текәлде ул.

– Пурфавор, – дигәне, «рәхмәт» булды кебек, башка сүзләрен һич кенә аңламадым.

Хәерлегә булсын. Наил абый да ул-бу сүз әйтми генә узып китте, килеп бәйләнеп йөрмәде, тавыш-фәлән чыгармады. Дус-ишләре янына кайткачтын, шау-шу килеп көлешеп алдылар алуын, әмма ул кадәресендә минем эшем юк. Күреп торам, кызыбызның да эч пошканнан эзләнеп йөрүе түгел, укырга дип килгән. Китапларына ничек килеп капланса, шул рәвешле тырышып укуын, өйрәнүен дәвам итә, әнә. Аның өчен янәшәсендә чит бер кеше әллә бар, әллә юк инде хәзер. Мин дә, башта беркадәр тынычсызланып алсам да, мавыгып, Хемингуэйны укуымны дәвам иттем...

– Командир, син төшке ашка кайтып тормыйсыңдыр инде, – дигән тавыш ишетелде бераздан.

Бу – Наил абыйның мине кайгыртуы икән. Сәүдәгәрләр, су буеннан тезелешеп ихатага кайтып килгән казлар кебек, бер-бер артлы кунакханәгә таба юл тотты. Миңа да вакыт. Инде байтактан ничек торып китү һәм, торып киткәндә, күршемдә генә имтиханга әзерләнеп яткан чем-кара су кызына ни дип дәшү хакында уйланып ятуым.

Ул да минем китәргә җыенуымны аңлап, башын күтәрә төшеп, үземә ым какты, янә бер елмаюын бүләк итте. Рәхмәт белдерүе иде булса кирәк, коткардым ич.

– Адиос, – дидем. – Аста луэго, – дип өстәдем әле тагы. Бар белгәннәремне әйтеп бетердем. «Сау булыгыз»ы да җиткән иде югыйсә, «хәзергә, күрешкәнгә кадәр»е нигә кирәк булгандыр...

Көндезге аштан соң, Эрнест Хемингуэй яшәгән һәм иҗат иткән утарга сәяхәт кылдык. Әле дә онытасым юк, бу минем өчен аеруча мөһим һәм күптән көтеп алынган гизү иде. Шунысын да онытмыйк: ул елларда СССРда аңардан да популяррак чит ил язучысы булмагандыр...

Ә санаулы көннәр бер-бер артлы уза торды. Көн буе кайнар комда ауныйбыз һәм су керәбез. Җир читендәге бу ерак утрауга да шуның өчен дип килгәнбез бит инде.

Ниһаять, кайтып китәр көнебез җитте дигәндә, көтмәгәндә, океан читендә теге сылу кыз тагы күренмәсенме!.. Инде онытылган иде дип әйтеп булмый, әлбәттә, су буена төшкән саен, аның юклыгын мин һәркөн сизә, тоя торган идем. Әмма бу дөньяда азмы кеше шул рәвешле игътибарны җәлеп итә дә соңыннан эзсез югала, онытыла. Гаҗәпләнер сәбәп яисә урын юк.

Кызның барлыкка килүен мин түгел, бу юлы да Наил абый күргән булып чыкты. Бөтен яр читен яңгыратып, бу хакта ул миңа хәбәр салды:

– Командир, күзеңне ачып кара, кояш чыкты, кояш...

Хәбәре матур булса да, чагыштыруы ул кадәрле уңышлы чыкмагандыр. Кояш монда бер караңгыдан икенче караңгыга кадәр, дип уйлап куйдым үзалдыма.

Океан иксез-чиксез, алтын түшәк булып җәелгән кайнар ком бер офыктан икенче офыкка кадәр сузылган. Һәр тараф буш, җирле халыкның эзе дә юк су читендә. Туристлар, күп булса, ике-өч урында төркем-төркем булып кайнаша. Ә кыз, гүя, аңарга башка урын беткән, китапларын кочаклап, тагы безнең тарафка атлап килә. Инде узып китә, дисәм, туп-туры мин яткан урынга килеп туктамасынмы!.. Исәнләште һәм рөхсәт сорады, мин баш кактым. Тамга салып киткән диярсең, ул тагы үзенең теге көнге урынына килеп урнашты.

Бер күзем – китапта, икенчесе өлгереп килгән әлеге кара җимешне күзли. Кем белә, бәлки, өлгереп үк җиткәндер дә... Әмма безгә моны аңлау сәләте бирелмәгән. Ялгышмасам, Кубага килгәнче, кара тәнле кешеләрне мин киноларда гына күреп белә идем. Ә менә шул кадәрле дә нәфис һәм матурлары була торгандыр дип, башыма да китерә алмый идем. Табигать нинди генә гүзәлләрне тудырмый бит, ә?.. Һичбер рәссам, һичбер скульпторның төшенә дә кереп карамаган нечкә нәзакәтлелек бар ич моңарда.

Качып кына үзен күзәтүемне күрдеме, ул елмаеп куйды. Җәйге таңда күзләрне чагылдырып балкыган кояш нурларыдай өтеп алды аның шул елмаюы һәм серле карашы. Кулындагы китап эченә кыстырылган кәгазь кисәгеннән укып, рус телендә сүз башлады:

– Сезгә зур рәхмәт, товваричь, – диде ул, соңгы сүзне шактый зур кыенлык белән әйтеп. – Мин имтиханымны «бишле»гә тапшырдым.

– Котлыйм, – дидем, – әмма минем ни катышым бар сезнең «бишле»гә?..

Рус телендә яңгыраган сүзләргә русча җавап бирдем. Ә ул берни аңламады. Тора-бара йөзеннән мөлаемлек качты, борчуга сабышты кыз. Мин әйткән сүзләрне бик тә, бик тә аңлыйсы килә иде бит. Кабалана төшеп, кулындагы калын бер китапны актарырга кереште. Ул испанча-русча сүзлек икән. Әмма русча-испанчасы юк. Димәк, эзләп азаплану файдасыз булып чыга. Миңа да сузып карады китабын. Ә мин нишлим, испанчаны белмим, кәҗә игъланга караган сыман карап тордым-тордым да кире үзенә суздым китабын.

– Сез хорошши товваричь, – диде тагын, теге кәгазь кисәгенә күз төшереп алгач.

Бу минем шул кадәрле дә рәсми «товарищ» сүзен, үземә мөнәсәбәттә, хатын-кыз затыннан беренче тапкыр ишетүем булгандыр.

– Рәхмәт, – дими, ни диим?! Монысын аңлады һәм үзенең аңлавына куанганын күрсәгез икән сез аның. Хәтта шатлыгыннан кулын чәбәкләп алды.

Кыз океан читеннән югалып торган көннәрдә имтихан биреп кенә калмаган, имтихан алырга да әзерләнгән булып чыкты. Тора-бара тәмам үзләшеп китеп, кулындагы дәфтәр битенә карый-карый, сорау арты сорау яудырырга керешмәсенме бу.

«СССРда яшәү ничек?» дигән соравына баш бармакны күтәреп җавап бирдем. Яшемне сорады. Өч мәртәбә ун бармагымны күрсәттем, тагы ике-өч бармак бөгеп вакланып тормадым.

– Кем булып эшлисең? – дигән соравына, каләм тотып язган сыман, ишарә ясап күрсәттем.

Аңламады. Озак баш ватып тормадым, кулымдагы китапны болгыйболгый, «Хемингуэй», дип кабатладым. Аңлады кебек, чөнки елмайды һәм, гаҗәпләнгән атлы булып, башын чайкап куйды...

Минем дә сорауларым булгандыр ул, бәлки. Ләкин ничек сорыйм? Аның русчасы юк. Хәтта үземнең кем булуымны аңлатырга теләп, «татар», диеп күпме кабатласам да, аңлау тапмадым, ишеткән-белгән сүзе булып чыкмады. Французча белсә, вата-сындыра булса да аңлашырга тырышыр идем дә бит. Белми...

Хәер, аңлашылмаса аңлашылмас, аның карашын тою, тавышын ишетү һәм аның белән кара-каршы утыру, аңа дәшми генә булса да карап тору да җанга рәхәт булгандыр шул санаулы гына минутларда. Бераздан тагы Наил абыйның тавышы ишетелде.

– Командир, төшке аш вакыты җитте...

Мин сискәнеп куйдым. Юк, куркудан түгел, Наил абый белән чын дуслар булып киткән идек инде. Бу юлы да аның тавышы дустанә һәм кайгыртучан яңгырады. Инде эчүне дә ташладылар. Хәер, алып килгән эчемлекләре бетте кебек.

Юлдашларымның кузгалуын күреп, кыз минем дә китәргә җыенуымны аңлады булса кирәк. Яткан урыныннан җәһәт кенә торып утырды ул һәм күзләрен мөлдерәтеп карап куйды. Гадәттә, төшке аштан соң, безнең бер-бер сәяхәт планлаштырылган була, кыз да моны чамалый иде булса кирәк. Төштән соң үзебезне эчемлекләр, ягъни ром ясый торган заводка алып барырга тиешләр иде ул көнне. Көтеп алынган сәяхәт...

– Аста маньяна, – диде ул. Бу «иртәгәсе көнгә кадәр», дип хушлашуны аңлата. Мин белгән җиде-сигез сүзнең берсе шушы.

Килешеп баш каксам, ялган булыр иде. Чөнки иртәгә иртүк без кайту юлына чыгачакбыз. Варадеродан Гаванага автобус белән, аннан – самолёт. Кызга шуны ничек аңлатырга икән соң? Торып баскан җиремдә катып калдым, тиешле сүз таба алмадым. Һәм, тәвәккәлләп, кулымны һавага күтәрелүче самолётка охшатып, тиз генә югарыга чөйдем, «ву-у...» дигән аваз да чыгардым әле тагы.

Минем «сабыйлыгым»ны күреп булса кирәк, ул көлемсерәгәндәй итте башта. Әмма, бу хәбәр көтелмәгән булдымы, шундук нык кына кәефе дә кырылды кебек. Кызыбызның күзләренә әллә томан, әллә моң төшкәндәй булды. Тәмам югалып калды ул, иреннәре калтыранды, сораулы карашы әле кулындагы сүзлеккә, әле миңа төбәлделәр. Сүзлектән, кабаланып, нидер эзләргә кереште ул, тик әйтер сүзен тапмады. Мин кул болгадым һәм борылып китеп бардым. Нишлим, тагы ни кыла ала идем соң мин?.. Ул артымнан нидер әйтеп калды кебек. Мин тагы, борыла төшеп, кул болгадым. Ул да кулын югары күтәрде һәм тагы теге сүзен кабатлады... Тукта, ни диде соң? Мин һич кенә дә аңлый алмый азапланган ул сүз кызның исеме булган түгелме... Әйе, «Алеида», диде кебек ич. Алеида...

Футбол матчын тиз генә өзеп, кабалана төшеп, мин яңадан Мәскәү каналын ачтым. Әмма, ни кызганыч, «түгәрәк өстәл» инде тәмамланган. Кунаклар таралган... Диктор иртәгә буласы һава торышы турындагы хәбәрен йомгакларга җыена. «Аязучан болытлы һава, кыска вакытлы яңгырлар...» булачак икән иртәгесен.

Менә сиңа мә, «аязучан болытлы һава...», дип, кат-кат кабатладым кебек үзалдыма. Тагы ни диим соң?!.

Фото: freepik.com