Марат КӘБИРОВ. Мәхәббәттән җырлар кала. Повесть (3)

         2

Үги әнисе белән Гөлзилә арасында мондый ук җылы мөнәсәбәтнең беркайчан да булганы юк иде. Гадәттә, Фәү­зия тарафыннан аз гына изгелек кылынса, бераздан ул кү­ңел рәнҗетерлек гамәл булып бише белән кире кайта иде. Шуңа күрә дә әлеге хәлләр кызны нык гаҗәпләндерде. Аның сәбәпләрен ачыкларга, аңларга тырышып күпме генә баш ватмасын, моңа акылы да, хәтта хыялы да җит­мәде. Үги әнисе тарафыннан күрсәтелгән аз гына җылылыкка алданып авызы пешкән чаклары күп булганга, Гөлзиләнең күңеле аның бөтен беркатлы хыялларын, бөре­ләнеп кенә килгән шатлыкларын җимерергә тиешле да­вылны (бу юлы коточкыч давыл булырга тиеш кебек) көтте. Әлеге халәт бары тик сугышлар арасында була торган ягымлы да, шомлы да тынычлыкны хәтерләтте.

Шул ук вакытта, хет бер генә көнлек булса да бәхет бүләк иткәне өчен, үги әнисенә рәхмәте дә зур иде. Ике арада җылылык, аңлашучанлык булганда, нинди рәхәт тормышта яшисе икән бит алар! Мондый ләззәтне көн саен татып торучылар нинди бәхетле икән бу дөньяда! Гомерең буйларына шулай яшәсәң иде дә бит... Менә шушы бер көн белән чагыштырганда, Гөлзиләнең үги әни­сенең салкын кулында үткән еллары ни тиклем аяныч­лы булган икән...

Кайнап чыккан су кебек берьюлы анда да, монда да омтылган хисләрен йөгәнләргә ашыкты кыз. Хәтер юл­лары буйлап кай тарафка гына барсаң да, әлегедән дә яктырак, әлегедән дә куанычлырак хатирәләргә юлыгыр­мын димә. Үткән еллары, көзнең сары яфракларына кү­мелеп, зәңгәр томаннар артында калган...

Кичәгедәй бәхетле мизгелләрнең бүтән кабатланмая­чагын белгәнгә, бүген дә дәресләр беткәч, өенә кайтырга ашыкмады, китапханәгә кереп утырды. Өй эшләрен эш­ләгән арада, кичәге куанычларын искә төшереп, чиксез ләззәт диңгезендә йөзде. Үги әнисенең ягымлылыгы, го­мумән, гаиләдәге җылылык җанын иркәләде, күкләрнең җиденче катына менгезеп, якты хыялларга чумдырды. Гөлзилә үзен авыр юллар, кырыс сынаулар аша бәхет патшалыгына юлыккан әкият кызы итеп тойды. Мондый кичерешләренә Таһир турындагы уйлары да өстәлгәч, дөнья бөтенләй балкып китте. Моңа кадәр ике ятып бер төшенә дә кермәгән егет төрле сыйфатларда сынланып күз алдына килеп басты. Берчә аның кыяр-кыймас кына кинога чакырганы, берчә чиләкләр тотып суга чыкканы, берчә ак-караны күрми ярсып чапкан атны туктатканы, берчә Гөлзиләнең күзләренә төбәлеп өнсез генә басып торганы исенә төшеп йөрәген сагышлы да, шатлыклы да бер хис сулкылдатып алды. Таһир турында уйлану рәхәт иде аңа. Акылы бик үк исәп-хисап биреп бетермәсә дә, күңе­ленең кайсыдыр почмагына яшеренгән сәер бер тойгы егетнең бүген дә китапханәгә керүен, Гөлзиләнең парта­сына таянып кинога дәшүен көтте. Кыз, үзе дә сизмәс­тән, тирә-якка күз йөгертеп алды. Алгы парталарда бишенчеме-алтынчымы класста укучы ике кыз дәрес хә­зерләп утыра, киштәләр арасында тагын берничә кеше китап сайлый. Таһир юк инде бүген. Эх, һинд кинолары көн саен булмый шул...

Кайтырга чыккач та артык ашыкмады кыз, ләззәтле хисләренең чайпалып түгелүеннән курыккандай талгын гына атлады. Юл уңаенда кичә булган хәлләрне янә бер кабат күңеленнән үткәрде, искә алган саен хыял нурла­ры белән бизәлә барганга күрә, алар инде чынбарлык тү­гел, ә татлы төш яки сихри әкият сыман тоела башлады. Әмма, ни кызганыч, матур әкиятләр озын булмый шул... Әнә инде Гөлзиләләрнең йорты да күренә. Машина заты да юк, димәк, әтисе эштән кайтмаган әле. Алда аны ахи­рәт көне көтә – кичәге шатлыклар өчен бүген түләргә кирәк булачак. Эх, котыласы иде шундый газаплардан, качып кына китәсе микәнни соң? Укулары тизрәк бетсен иде, ичмаса...

Атлаган саен, Гөлзидәнең йөрәк тибешләре ешайды, аяк астындагы җирнең катылыгы югала барды, бөтен тә­нен биеклектән егылып төшкән кешенеке сыман сәер бер җиңеллек, таркаткыч җиңеллек биләп алды. Калтыран­ган куллары капка келәсен ычкындыралмый җәфалан­ды, ычкындыргач та тотканы башта үзенә тартып, со­ңыннан гына кайсы якка ачылганын чамалады.

Ишек төбенә җиткәч, бераз тынычланырга теләп, ве­ранда тактасына сөялде. Үги әнисенең ни үзе үлми, ни үтерергә кул бармый торган гарип җан иясенә караган­дай кара карашын, туң тимердәй битараф тавышын күз алдына китерде. Менә шунысы җанга тия дә инде аның. Бер гаепсезгә булса да әрләсен, әйтәсе сүзләрен әйтеп ачу­ын чыгарып бетерсен иде ул. Җиңелрәк булыр иде кыз­га. Юк, алай итми шул ул. Җикеренү генә түгел, тавы­шын да күтәрми хәтта, сихерле боз йомгагы сыман, ты­ныч һәм ачы салкынлыгы белән үзенә буйсындырып ала да бәгыреңне туңдыра, үзеңне караңгы һәм шыксыз дөнь­яда япа-ялгыз калгандай тоярга мәҗбүр итә. Үз җаның­ны үзеңнән кимертә ул.

Эх, ниләргә кичә шултиклем ягымлы булды икән үги әнисе. Шултиклем зур бәхетнең барлыгын белгәннән соң, аның бүгенге салкынлыгына түзә алмаячак бит Гөлзилә, түзә алмаячак ул моңа.

Ә бүген кичәге көн кабатланмаячак, так белән җөп аралашып йөри, ул  татлы төш, якты истәлек... Тик чыдарга кирәк, шунсыз яшәү юк.

Сабырлыклар гына сынмасын иде!..

Ничек кенә бөтен ихтыярын тупларга тырышмасын, Гөлзилә булдыра алмады. Өй ишеген ачканда да, кулла­ры калтырап тора иде аның.

Әнисе плитә янында булаша иде.

– Кайттыңмы, кызым, – диде ул, җан эреткеч ягым­лылык белән. – Бүген мин дә соңгарак калдым әле. Бар, чишен дә өстәлгә утыр, карының ачкандыр...

Гөлзилә баскан урынында таш булып катты, кулын­дагы портфеле шапылдап идәнгә төште, күз аллары ка­раңгыланып китте, тамагына йотылмый да сытылмый да торган төер утырды.

Бусаганы атлап кергәндә, ничек кенә дулкынланмасын, үги әнисенең салкынлыгына да, кара карашына да, кимсе­түләргә дә – һәммәсенә дә әзер иде ул. Барысына да түзә­чәк, сабыр итәчәк иде. Барысына да, әмма менә шундый ягымлы карашка, кайгыртучанлыкка гына әзер түгел иде Гөлзилә. Ул моны башына да китермәгән иде. Гөлзилә өчен бу аномаль күренеш, акылга сыймаслык хәл булды.

– Ни булды сиңа, балам? Гөлзилә, дим... Гөлзилә!

Юк, бу кадәресенә үк түзәр көче дә, сабырлыгы да юк иде аның, кызының сәер халәтен күреп килеп җиткән үги әнисенең күкрәгенә капланды да, ярсый-ярсый үк­сергә тотынды. Назлы бармаклар чәчләреннән сыйпаган саен хисләре котырды, күз яшьләре җитезрәк тәгәрәде...

Менә шулай көтмәгәндә Гөлзилә өчен тоташ бәйрәм­нәр башланды. Әнисе аны иртәләрен назлап уятты, тәмле-тәмле ризыклар белән сыйлап, изге теләкләрен теләп, аркасыннан сөеп мәктәпкә озатты. Кайтуына да кызны тәмле аш, җылы караш көтеп торды. Әнисе мәктәп хәл­ләре белән дә кызыксынды, тиздән булачак район кон­курсына нинди җырлар әзерләвен дә сорашты, аның ни­ятләрен җөпләде. Хәтта кайчагында эшлекле генә киңәшләр дә бирде. Өй эшләрен дә бергәләп башкардылар, монда да әнисенең зуррак йөкне үз өстенә алырга тыры­шуы сизелеп тора иде. «Имтиханнарыңа ныклабрак әзер­лән, балам, – диде ул. – Кеше сокланып торырлык бул­сын». Гөлзиләнең шатлыгы күкрәгенә сыймады. Мәктәптә дә гел генә көр күңел белән йөрде, дәресләренең һәрбер­сендә диярлек бишле алды. Төрле түгәрәкләрдә шөгыль­ләнергә дә, яңа җырлар өйрәнергә дә өлгерде. Күңеле күк­ләрдә иде аның. Хәзер дәресләрдән чыгуга кайтыргамы- юкмы икән, дип икеләнеп торулар бетте, китапханәгә кер­сә дә, теге яки бу эше өчен кирәкле китапны яздырып алыр өчен генә керде. Анда да озак тормады, атлыгып өенә кайтты. Тамагын ялгап алу белән, йорт эшләренә тотынды, әнисенең күбрәк йөкне үзенә алырга омтылуы аңа чәм өстәде – кыз да өй эшләренә әнисеннән алдарак өлгерергә тырышты. Керен дә, идәнен дә юды, суын да ташыды, малларны да, карады, икмәк пешерүдән дә, ашарга әзерләп куюдан да, башкасыннан да тартынма­ды. Бу эшләр аңа ләззәт бирә иде хәзер. Ул үзен элекке­дәй ихтыярсыз хезмәтче итеп түгел, ә үзе өчен, үз дөнья­сы өчен тырышучы тулы хокуклы хуҗа итеп сизде. Әни­сенең: «Кайчан өлгердең аңа?!», «Үзем дә эшли алам, син укуыңны кара, кызым»,– дип кайгыртуы Гөлзиләгә икеләтә шатлык китерде, көч өстәде.

Дәресләрен карарга, имтиханнарга әзерләнергә әллә ни күп вакыт та кирәкмәде аңа. Кызның зиһене элек тә яхшы иде, күп нәрсәләрне ул укытучы сөйләгәндә үк хә­теренә сеңдерә дә, хәтта бер тапкыр ул китап тотып карамаган килеш тә бишлелек җавап бирә ала иде. Хәзер исә ул тагын ныграк үткенләшеп киткәндәй булды, дәрестә үтелгәннәрне өстәмә әдәбият белән баетты, хәтта иң кат­лаулы булып тоелган нәрсәләр дә бер уку белән исендә

калды, һәм кыз теләсә нинди мәктәпнең теләсә нинди укучысын да белеме белән бәреп егарлык дәрәҗәгә җитте.

Җыр – аның язмышы иде. Аның бу талантын авыл­дашлары гына түгел, хәтта районда да беләләр. Мәктәп­тә укый башлаганнан бирле, төрле концертларда катна­шып килде, үзешчән сәнгать сөючеләр арасында район буенча үткәрелгән конкурсларда чыгыш ясап, алдынгы урыннарны алганы да бар. Быел да катнашачак Гөлзилә, быел ул конкурсны зурдан кубып үткәрмәкчеләр икән, тирә-як районнарның үзешчәннәре бәйгегә чыга, исемнә­ре киң таралган сәнгать осталары да килә (алары бәя биреп утырачак), дип сөйлиләр. Кыз аңа да җентекле әзерләнде – популяр җырларны һәркем белә, җырлый, ә Гөл­зилә бу бәйгегә бер кабат та сәхнәләрдә яңгырамаган җыр­лар әзерләде. Авылдагы җырчы карчыклардан отып ал­ды ул аларны, кайберләренең сүзен дә, хәтта көен дә бе раз үзенчәләтте. Яхшы чыгыш килеп чыкты шикелле, тыңлап караганнарның барысы да ошатты. Быел берен­че урынны алырга тиеш иде Гөлзилә – сәнгать институ­тына барырга җыенган кыз өчен бу иң мөһиме иде. Элег­рәк, басылып яшәгән чорында, шикләнеп-шикләнеп куй­са да, хәзер үзенең җиңеп чыгачагына ышанычы артты, ул хәзер конкурста җиңәр өчен генә түгел, ә сәхнәдә бал­кыр өчен, залдагыларны аһ иттерер өчен эшләде.

Гаиләдәге җылылык бер бәйрәм булып, күңеленә ка­нат куеп, дәрт өстәп торса, икенче бәйрәме дә бар иде кызның. Анысы да канатларын ныгытучы, яхшы якла­рыңны тулысы белән күрсәтергә, җиңәргә һәм гел алда булырга ашкындырып торучы зур көч иде. Беренчесе ко­яш нуры сыман якты булса, икенчесе ялкын кебек иде – ул берчә җылыта, берчә яктылык өсти, берчә өтеп ала... Һәм аның исеме дә бар иде – Мәхәббәт.

(Дәвамы бар)

Фото: fotovmire.ru