Барлык яңалыклар
Чәчмә әсәр
20 июнь 2022, 22:25

Фәнзәлия МӘСНӘВИЕВА. Миңа бернәрсә дә кирәкми. Хикәя. (2)

Ялгызлыкны кешеләр генә түгел, йортлар да авыр кичерә шул.

Фәнзәлия МӘСНӘВИЕВА. Миңа бернәрсә дә кирәкми. Хикәя. (2)
Фәнзәлия МӘСНӘВИЕВА. Миңа бернәрсә дә кирәкми. Хикәя. (2)

Нигә икән соң? Сүзгә килеп яшәмәделәр. Төпчек улы булса да, ул өйләнгәндә карты белән икесе дә көчләрендә иделәр. Яшьләр өйләнешкәч тә башка чыкты, үз көннәрен үзләре күрде. Хәер, якында булгач, башкаларына караганда, соңгы елларда ялгыз анага күз-колак булу алар иңенә төште. Анда да ул артык йөк булмады, авырлык салмаска тырышты.

– Үз дөньягызны карагыз, монда үзем тырыштырырмын әле. Кайтыгыз, соңга калмагыз, иртәгә икегезгә дә эшкә бит, – дияр иде, ял көннәрендә бәрәңге утыртышырга яки алышырга килгәннәрендә.

Авырлыкны гел үзенә алды бугай шул. Иркәләнергә, дисбесен тартып түрдә генә утырырга кирәк булгандыр да. Үз кадереңне үзең белмәсәң, сине кем кадерләсен дә, үзеңне үзең яратмасаң, сине кем яратсын. Килене дә шуңа өйрәнде. Бианасының, үзем эшлим, дигәненә канәгать. Улы эчтән сыза, мәшәкатьләрнең яртысын бу юлы да анасына калдырып киткәнгә пошалана да соң. Хатыны әллә кайчан машинага чыгып утыргач ни… нишләсен?

Хәзер инде үзләренең олы кызлары кияүгә чыкты, оныклары бар. Киленнең мәшәкате башыннан ашты. Бер уйлаганда үпкәлисе дә түгелдер әле. Ходай аягыннан яздырмады бит беркайчан да. Авыраеп киткәндә дә үз-үзен йөртерлек булды. Әнә олы килендәше. Гомер буе, чирлемен, диде. Кайчан барсаң да, урын өстенә менеп яткан булыр. Ул арада ире, чирләргә өлгерми дә, үлеп китте. Бер улы әнине карыйм дип, кайта-китә ике яры йөреп гаиләсеннән аерылды. Юк, юк, берүк кенә аңа мондые кирәкми! Аллага шөкер, үзен-үзе йөртә. Килененә дә үпкәсе таралды. Үпкә, ачу да булмагандыр әле ул. Олыгая бара шулай холыксызрак, хәтер калучанракка әйләнәсең инде.

Әйе, бу юлы шактый шәбәеп чыкты әле ул… Һәм тормышка бераз карашы да үзгәрде. Бик дөрес яшәлмәгән ич, дигән фикергә килде. Сабый чагында, яшьлегендә авырлыклар булган. Андагы яшәешләре дә шуңа таман. Хәзергесе яктырак, матуррак булырга тиеш икән бит. Аның үзен кадерләп яшисе килде. Ходай аны шуның өчен терелткәндер әле. Аз дисәң дә пенсиясе аңа рәхәтләнеп яшәргә җитә. Олы кешегә күпме кирәк инде. Бәрәңге, яшелчәсе бакчасында, тавыклары күкәй сала. Анысы балаларына күчтәнәчкә таратырга да кала әле. Кыяфәтеннән, бигрәк тә үз дөньясына бикләнеп, борынгыларчарак яшәвеннән бик карт кебек тоелган карчыкның, инде «тегендә» барырга җыенып беткәч, кабат тернәкләнеп китүенә авылдашлары да аптырады. Бу хәлдән соң аны бертөрле изгерәк затка тиңли башладылар.

Авылда болай да хәзер хәер бирердәй кеше калмаган иде. Дөрес, хәер-сәдаканы мәчеткә илтсәң дә була. Тик кемнәрнеңдер күз күргән кешегә биреп, аның сөенгәнен күрәсе килә. Хәер-сәдака акча бирү генә түгел, хәл белешү, бер-береңнең көн итмешеннән хәбәрдар булу да ул. Сөйләшеп, аралашып утырулар бүген һәммәсенә дә кирәк икән ич.

Дәваханәдән кайткач, хәл белергә дип, башта үз тиңнәре капка юлын япмады, аннан яшьрәкләр килә башлады. Акрынлап аны хәер иясенә әйләндереп куйдылар.

Монысыннан кыенсынды карчык.

– Миңа дөрес булмас, хәер ятимнәргә тиеш. Минем бит улларым бар. Аннан искечә укуым да юк, – дип карады.

– Белгәнеңне укырсың, күңелең ихлас булсын. Балаларың яныңда түгел, көн итмешең ялгыз. Улларыңның балаларын аякка бастырасы бар. Сиңа да хәер тиеш ул, – диделәр.

Бу абруйлы, хөрмәтле кешеләрнең сүзләре иде. Алар ышанып, чын күңелдән әйткәч, карчык та күнде, килгән кешене борып чыгара алмады. Чынында хәер йөкләп алырдай кемне табасың авылда? Хәзер халык әллә эреләнде, әллә культурныйланды? Хәер, дип акча сузып кара син берәрсенә. Ишетмәгәнеңне ишетерсең. «Мине хәер иясе, дип мыскыл итәсеңмени?» диярләр. Шулай итеп, белекле, инсафлы карчыкка авылдашлары үзләренең җирдәге гөнаһларын ярлыкаучы, югалту үкенечләрен җиңеләйтүче, юатучы, фанилык белән бакыйлыкны бәйләүче вазыйфасын йөкләде.

Өенә, йорт тирәсенә дә башкача күзлектән карады ул. Карты белән икәүләп гомер буе тырышып өстерәде алар тормыш йөген. Заманында бер казыксыз җирдә кешенекеннән ким булмаган дөнья кордылар. Үсә бара балалары кул арасына керде. Картыннан соң нык калган йорт-кураның вакытлар узу белән ава, кыйшая барган җирләрен уллары кайткан чакларында ныгытып торды. Менә буяу заты кермәгәнгә байтак булган. Язга чыккач та тәрәзә рамнарын, йөзлекләрен буятты. Түбә калайларын, гәрничләрне дә буяп җибәргәч, йорт тирәсе болытлы көннәрне дә, әле генә төшкән кәләштәй балкып, нурланып, очка ямь биреп утыра торган булды. Бик кыйбатка да төшмәде. Нишләп шуларны әллә кайчан эшләтеп куясы итмәгәндер.

Малайлары эшләреннән канәгать булып:

– Урам як капка белән койманы сайдингтан эшлибезме әллә, – дип кызганнар иде дә, аналары ризалашмады. Тимердән тотылган коймалар эчендә җанына кысан булыр, яшелчә-җимеш тә үсмәс кебек тоелды.

Өй эчен дә күптән үзгәртергә кирәк булган икән. Үзләре картаеп бара бит, кызлары быел да кайта алмады. Шуңа бүләк сыман итеп акча җибәргәннәр. Мондый «бүләкләр» ел саен килеп тора аңа. Карчык зур акчаларга өйрәнмәгән, ничек тотынырга да белми. Хәзер бит әйбер хакы төрлечә, белмәгән баштан алданып куюың да озак түгел. Шуңа ул балалары җибәргән акчаларны салып кына куя. Әйдә үзләренә кирәге чыгар, дип уйлады. Быел исә бераз расхутланырга булды әле. Өй эченең күпме ышкып юсаң да агармый торган бүрәнәләрен сагыз исе килеп торган сап-сары чыршы такталар белән эчләп җибәрделәр. Тәрәзәләргә, өске рамнардан аз гына уздырып, ап-ак челтәр элде, ачык төстән пәрдәсен тектереп алды. Сандыгында бүләккә кайтарылган урын-җир җәймәләре, япмалар, юрганнар байтак җыелган икән. Барын да яңага алыштырды. Нурга коенган өенә карап, бала-чага сыман, әллә кояш безнең турыны гына шулай мул яктырта инде дип уйлап куя иде.

Эшен тәмамлап, башкарылганына сокланган сынаучан оста кебек, моннан соң ул күрше-тирә йортларга, авыл урамына игътибарлап йөри торганга әйләнде. Авылдан бик чыгып йөргән кеше түгел, чагыштырсаң, үрнәк алам дисәң, мондагылары да җиткән икән. Дәваханәдә ятканда кызын бәйрәм каршыларга өйрәткән хатынның: «Урамга да чыршы чыгарып утыртыгыз, утларны яндырып куегыз!» – дигәнен һич онытмады. Дөрес әйткән бит, нинди белекле хатын булган. Шулай үз яшәешең белән уртак йортка ямь өстәргә кирәк икән.

Авылларны тагын бер нәрсә җәфалый. Мал асраучылар сирәгәйгәч, урамнарны, тыкрык буйларын, бакча артларын әйткән дә юк, тигәнәк, кычыткан басты. Болынмыни, печәннәре җитеп, үләннәр чәчәк атып утыра. Үз турыңны гына чабып өйсәң дә, ярты кышлык печән чыга, валлаһи. Бу яклап та аңа сүз тидерә торган түгел. Уллары, оныклары кайтып җитешмәсә, чалгысын җырлатып янап, үз турын чабып кына тора. Силсәвит башлыгы бер җыелышта «әнә шул ападан үрнәк алыгыз», дип сөйләгән дә әле, рәхмәт төшкере.

Кибеткә чыкканында, йә авыл очындагы ахирәтләренең хәлен белергә барганда карап уза. Әйе, хәзер авылларында хан сараедай йортлар да бар. Алардан чыккан байлар, зур начальниклар җәйгелеккә кайтып йөрергә диварлар төзеп куйдылар. Себер дигән якларда эшләп йөргән яшьләрнең йортлары да авылны ямьләп тора. Хәләл көчләре белән корган дөньяларының рәхәтен күрсен инде балакайлар.

Күптәнге, искечә эшләнгән булса да аның йортының да үз яме. Вакытында авыллары белән диярлек мәш килеп өй яңарттылар. Алты тәрәзәле, калай түбәле, күтәрмәләре биек итеп эшләнгән йорт шул заманның истәлеге. Тик хәзер кайсыларының хуҗалары бакыйлыкка күчте, кайсын юк кына хакка сатып җибәрделәр. Хуҗасызлары исә вакытсыз картайган кешеләр сыман бирешеп, моңсуланып утыра. Бик искеләре җимерелеп, урыннарында җиргә сеңде. Ялгызлыкны кешеләр генә түгел, йортлар да авыр кичерә шул.

 


(Ахыры бар).

 


Фото: mykaleidoscope.ru

Автор:Мунир Вафин
Читайте нас: