Керәшен татарларында – туй!

Керәшен туендагы йола-ритуаллар аерым тикше­ренүгә лаек. Туй киләсе урынга тимер мич куялар, шунда кодаларны «мунча кертеп», йортка үткәрәләр. Үмер авы­лында кодаларның килүләрен җиргә самавыр торбасы терәп тыңлыйлар.

Икекәй лә җирәнле атыгыз,

Шуның берсен миңа сатыгыз.

Бик күп күчтәнәчләр төягәнсез,

 Ничек тартып килде атыгыз? –

дип каршылыйлар кодаларны.

Керәшеннәрдә татар туйларындагы иң гүзәл ритуалларның берсе – ки­ленгә су юлын күрсәтү күренеше юк. Аның каравы, башка йолалар, җыр-моң биредә хәттин ашкан. Мәсәлән, кияү белән килен ятасы урынга беренче төнне тәҗрибәле, балалары күп булган, башкаларга үрнәк парны салалар. Ир­тәгәсен алар арасыннан бер бала яки курчак тартып алалар. Бу яңа гаилә иш­ле, үрчемле булсын өчен эшләнә.

Бөлеш – туй табынының күрке. Өстәлгә чыгарганда үмерлеләр аны махсус корымга батыра һәм кунакларга:

Шикләнмичә ашагыз, кодалар,

Кулларымны юып ясадым, –

дип тәкъдим итә.

Моңа җавап итеп, каршы як түбән­дәге җырны җырлый:

Ишек алдындагы утыннарны

Станнарга салып турыйбыз.

Шушы бәлешләрне ашарларга

 Хуҗалардан рөхсәт сорыйбыз.

Бу сүзләрдән соң хуҗа һәм хуҗабикә үбешергә ти­еш. Ошамаса, «бәлеш пешмәгән» дип, аларны кабат үбештерәләр. Һәр кода-кодагыйга аерым багышлап җыр җырлана. Әйтергә ки­рәк, мондый кара-каршы җырлашулар бүгенге татар туйларында сагынып сөй­ләргә генә калды. Ә Бакалы керәшеннәре гүя аерым планетада яши, аларда туй йоласы һаман борынгыча,  җиренә җиткереп башкары­ла.

Сөн сулары алкын,

Суы салкын.

Ак үрдәкләр каршы ла

Йөзә алмый.

Сез, дусларым, безгә

Бигрәк якын.

Бер җырламый күңелем

Түзә алмый.

Керәшеннең җырын бер ишетсәң, аңа гомерлеккә гашыйк буласың. Ха­лык күңеленең әллә нинди чоңгылла­рыннан ургылып чыккан дәртле һәм шул ук вакытта тирән Моң яши анда. Без Бакалы районы Үмер авылында «Сөнекәй» халык фольклор ансамбле әгъзалары Свет­лана Ивановна Васильева (1959) һәм Нина Игнатьевна Китова (1954), Яңа Балыклы авылында «Туганай» фольк­лор ансамбле сандугачлары Таисия Константиновна Каменева (1935) һәм  Зоя   Павловна   Кинҗәбаева (1939) башкаруында керәшен җырла­рын тыңлагач, ирексездән шушы Моңга әсир булдык.

Фото: Илдус ФАЗЛЕТДИНОВның шәхси архивыннан.